140 yıllık serinlik: Vantilatörler

Yaz aylarında hayatımızı kolaylaştıran vantilatörler, günümüzden 140 yıl önce, ABD’li bir mühendis olan Schuyler Skaats Wheeler tarafından icat edilmiş. İyi ki de icat edilmiş, aksi halde her geçen gün artan sıcak havalarla baş etmemiz mümkün olmayacaktı. Yazımızda işte bu müthiş icadın serüvenine yer verdik.

Vantilatör kelimesinin kökenini, Fransızca ‘rüzgâr estirici, havalandırma pervanesi’ anlamına gelen ‘ventilateur’ sözcüğünden alıyor. Vantilatörü, ‘üzerinde bulunan pervanenin dönerek arkasında bulunan havayı aerodinamik yapısı sayesinde öne doğru itmesi prensibiyle çalışan bir serinletme aracı’ olarak tanımlayabiliriz. Vantilatörlerin günümüzde pek çok kullanım alanı var. Endüstriyel uygulamalar, evler, soğuk hava tesisleri, havalandırma, soğutma sistemleri, elektrik üretim santralleri, fırın üzeri davlumbazlar, banyolar, toplantı salonları, sinemalar, restoranlar ve sigara odaları bu kullanım alanlarından bazılarıdır.    

İlk vantilatör 140 yıl önce icat edilmiş

Vantilatörler, havada bir basınç farkı oluşturarak, havanın ortam içinde akışını sağlayan cihazlar. Böylelikle ortamdaki ısı, kontrollü biçimde azalıyor ve vücudumuzun ihtiyaç duyduğu ferahlık sağlanmış oluyor. Vantilatörler; pervane, motor ve gövde olarak 3 parçadan oluşuyor. Daha az yer kapladığı için bu cihazlar, elektrik motoruyla çalışıyor. Bu da vantilatörlerin ilk üretilenlerden, çok daha hafif ve kullanışlı olmasını sağlamıştır. İlk üretilen vantilatörler demişken, yaz aylarında hayatımızı kolaylaştıran bu müthiş cihazın, icadına da biraz değinelim… Vantilatörün mucidi, Amerikalı mühendis Schuyler Skaats Wheeler’dır. 1860 yılında New York’ta dünyaya gelen Wheeler, 1882 yılında, henüz 22 yaşındayken ticari amaçlı ilk elektrikli vantilatörü icat etmiş. Wheeler, bu buluşuyla, ABD’nin en önemli mühendislik ödüllerini kazanmış.   

Ertesi yıl seri üretime geçilerek masa tipi, iki kanatlı pervaneli modeller piyasaya çıkarılmış. Wheeler’ın icadını, bugünkü vantilatörlerin en ilkel hali olarak adlandırabiliriz. Ancak çalışma prensibi ve şeklinde yıllar içinde çok fazla bir değişim olmamış. O dönemde, serbest çalışan bir pervanenin, özellikle çocuklara zarar vereceği düşünülmüş ve pervane bir kafes içine alınmış. Wheeler’ın icat ettiği vantilatörde, hız bir lamba ile kontrol ediliyormuş. Bu lamba, aynı zamanda akımdaki dalgalanmaları düzenliyormuş. Hız ise dakikada 900 ile 1600 devir arasında değişecek şekilde tasarlanmış. Dişli donanımıyla hareket eden, hareketli ilk elektrikli vantilatör ise, 1908 yılında, ABD’ de ‘Eck Dynamo and Electric Co’ adlı kuruluş tarafından üretilmiş. Havayı her tarafa üfleyebilen bu vantilatörler, tek yöne serinlik veren vantilatörlerin satışını büyük ölçüde etkilemiş.  

Vantilatörün mucidi, Edison’ın ekibinde yer almış 

Vantilatör, Wheeler’ın tek icadı değil aslında... Kendisi elektrikli kaldıracın da mucidi. Ayrıca elektrikli yangın söndürme aracının da patentini almış. Wheeler ile ilgili dikkat çeken bir bilgi de ünlü mucit Thomas Edison ile birlikte çalışması. Edison’ın ekibinde yer alan Wheeler, elektrik santralinde akkor lambaların geliştirilmesini sağlamış. Wheeler ayrıca, New York’un Newburgh şehrinde elektrik dağıtımı için kurulan yeraltı şebekesinde genel müdür olarak çalışmış. Daha sonra Edison’un yeraltı şebeke sistemini diğer şehirlerde de kurmuş.       

RAKS’tan her ortama uygun vantilatörler

19. yüzyılın sonlarından itibaren insanoğlunun serinlemek için her türlü ortamda kullandığı vantilatörler; en doğal, en ekonomik ve en sağlıklı serinleme yöntemi. RAKS ürün ailesinde her ortam için uygun bir vantilatör var. Evlerde kullanım için ayaklı, kutu, tavan, masa ve duvar vantilatör çeşitleri mevcut. Restoran, otel, mağaza ve benzeri geniş çalışma alanlarında kapalı mekân serinletmesi için ise sanayi tipi vantilatörler var. RAKS vantilatör çeşitlerine https://www.raks.com.tr/tr-tr/sogutma/ adresinden ulaşabilirsiniz.